سبک تهران در شهرسازی
- تا قبل از ناصرالدین شاه بیشتر شاهان قاجار به ساخت بناهای منفرد وکاخها و باغ ها پرداختند.
-
فضاهای باز شهری
· فضا های باز شهری در این دوره بیشتر به صورت میدان های اصلی با کاربری های گوناگون شکل می گیرند .
· دیگر فضا های باز شهری ، همان فضا های نیمه همگانی هستند، مانند مسجد ها ، مدرسه ها ، سرا ها با تکیه و حسینه ها . این گونه فضا های باز به عنوان یک فضای واسط بین بخش حکومتی ( ارگ سلطنتی ) با بازار یا بخش های مسکونی ایفای نقش می نموده است .
· باغ های مربوط به کاخ ها و یا محوطه ی ارگ ، اگر چه از عناصر استخوانبندی شهر بوده و دارای فضا های باز می باشند . اما ، اغلب این فضا های بازبه شکل کاملا اختصاصی و حفاظت شده بود ه و جنبه بهره وری همگانی ندارند.
-
خیابان ها:
-الگو برداری از میدان ها و خیابان های مغرب زمین به همراه خود بازشدن نمای ساختمان ها را نیز بر روی این فضا های شهری بهمراه می آورد که در این صورت از نقش مایه های اروپایی در نما های پوسته میدان ها و خیابان ها استفاده می گردد .
- در سازماندهی فضای جدید ، پیوند عناصر کهن و نوین برعهده ی خیابان گذاشته می شود تا با پذیرش کاربری های مدرن نه تنها برای عبورکه برای مکث ، تجارت وفضای مناسب برخوردهای اجتماعی ، نقش نوین خود را ایفا می نماید .
- خیابان در این مفهوم تازه از دو الگو تبعیت می کنند: الگوی نخست،چهره و سازمان فضائی خویش را از خیابان مکتب اصفهان می گیرد و آن را با حال و هوای اروپائی می آراید : محوری با درختکاری دوسویه، نهرهای آب در طرفین و تک بناهایی که نسبت به خیابان عقب می نشینند و در اطراف خود باغ و بستان دارند. الگوی دوم خیابان هایی هستند دارای بدنه های ساخته شده در طرفین که رو به خیابان دارند و سازمان کالبدی-فضائی ممتدی را تشکیل. این گروه از خیابان ها موفق می شوند شبکه سنتی بازار را به عنوان ستون فقرات شهری از کالبد کهن آن بیرون بکشند و خود را به عنوان عنصر اصلی توسعه بازار و شهر مطرح کنند. این خیابان ها بنابر الگوی اصلی خویش – یعنی خیابان های اروپائی و به خصوص فرانسوی در قرن نوزدهم میلادی- انواع و اقسام خدمات شهری و تاسیسات لازمه را در اختیار ساکنان قرار می دهند. -
محلات:
-محلات کهن هنوز سازمان فضائی خویش، مرکز خود و شبکه ارتباطی شان را حفظ کرده اند.محلات جدید در کنار خیابان های تازه شکل می گیرند و خدمات مورد نیازشان را در درون خویش بلکه در حاشیه شان، یعنی در کنار خیابان ها باز می یابند.
-محله به عنوان عنصر اصلی سازمان شهری ، در سبک تهران نقش اساسی ایفا می نماید ولی بر خلاف مکتب اصفهان فضای تظاهرات قومی و قبیله ای و نژادی نیست . محله از این پس به عنوان مکانی برای تبلور تمایزات اجتماعی قلمداد می گردد .
-
میدان:
«سبک تهران» بر خلاف «مکتب اصفهان» و به دلیل حضور قوی تفکر غیر بومی در سازماندهی فضائی و نیز به علت استیلای قدرت اقتصادی فراملی،عرصه جدیدی را در ترکیب فضائی این میدان باز می کند. مسجد و مدرسه، کاخ پستخانه( وحکومتی و بازار به عنوان عناصر اصلی ترکیب میدان در « مکتب اصفهان» جای خود را به عمارت تلگرافخانه و شاخص ارتباط نوین)،بانک(نماد روابط اقتصادی جدید)، عمارت بلدیه( تعبیری تازه از حکومت) و نظمیه( نماد نظم جدید) می سپارند. مسجد جامع کماکان در دل بازار باقی می ماند و بازار کماکان دهانه خویش را به میدان کهن شهر( سبزه میدان) می گشاید، کاخ حکومتی با حضور مستقیم خود در میدان کهن، خود را از میدان جدید عقب می کشاند.اتصال عناصر جدید و قدیم، کهن و نوین به عهده خیابان گذاشته می شود